blog 2: #MeToo, #HeToo en #WeToo
Over (seksueel) geweld tegen vrouwen, vallende helden en collectieve verantwoordelijk
heid. Voorbij het zwart-witdenken de diepte in. Op naar grote hoogten!
Alle #MeToo-verhalen verbazen me niet maar raken me wel. Het zijn dit soort heftige verhalen over de persoonlijke ervaringen van vrouwen die me eind jaren 80 richting feminisme, mannen en mannelijkheid duwden. De ervaringen zijn tegelijkertijd ongelooflijk en hyperrealistisch. Zo ook de massaliteit ervan. Ik weet het al zo lang en voel me nog steeds en weer opnieuw overweldigd door deze vreselijke realiteit. Hoe is het mogelijk dat we gewoon doorgaan, elke dag weer, en dit blijkbaar als onoverkomelijk verschijnsel accepteren. Geweld van mannen tegen vrouwen wordt beschouwd als het weer: niets aan te doen, je moet je er maar naar kleden en gedragen.
Wat me ook raakt, naast de zo heftig voelbare pijn van zo veel vrouwen, is de reactie van zo veel mannen. Al die jaren al doen de meeste mannen er het zwijgen toe – als ze het probleem niet bagatelliseren, goedpraten, weglachen, ridiculiseren, omdraaien, of zelf veroorzaken. Hoe is het mogelijk dat zo veel mannen toestaan dat zo veel mannen zich schuldig maken aan geweld tegen vrouwen? Hoe is het mogelijk dat zo veel mannen liever wegkijken dan ingrijpen? Hoe is het mogelijk dat zo veel mannen zich druk maken over zo veel onrecht in de wereld, maar dít onrecht aan zich voorbij laten gaan?
Man card verdienen
Zo veel mannen zeggen: ik doe het niet, dus waarom zou ik me moeten verantwoorden? Om zich vervolgens wel druk te maken over allerlei ander onrecht waar ze ook niet zelf aan bijdragen.
Zoveel mannen zetten zich op zoveel manieren in voor zo veel goede doelen. Maar als het zo dichtbij komt als geweld tegen vrouwen dan is het blijkbaar voldoende om er zelf niet actief aan mee te doen. Hoe zit dat?
(tekst gaat verder onder deze video)
In zijn TED talk ‘A Call To Men’ vertelt Tony Porter over een ervaring in zijn jeugd, waar een kwetsbaar meisje seksueel misbruikt werd door zijn vriendengroep en van hem verwacht werd dat hij mee zou doen. Zijn man card stond op het spel; zou hij nog wel meetellen in de groep, of het volgende slachtoffer zijn? Mannen staan dagelijks voor de uitdaging om hun man card te verdienen of te verliezen.
Geweld tegen vrouwen vindt niet plaats in een vacuüm, maar in een maatschappij die diepe patriarchale wortels heeft. We leven in een samenleving die mannen en mannelijkheid hoger waardeert dan vrouwen en vrouwelijkheid. Waar structurele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen na meer dan honderd jaar vrouwenbeweging nog steeds niet is opgelost. En waar we die ongelijkheid vooral proberen op te lossen door vrouwen te veranderen: aan te passen aan de mannelijke norm, zich te laten kleden en gedragen alsof patriarchale verhoudingen nu eenmaal zo vanzelfsprekend zijn als het weer.
We kunnen geweld niet oplossen door vrouwen te veranderen. We kunnen vrouwen eindeloos weerbaar proberen te maken, maar als we niets doen aan het geweld dat mannen plegen zijn we aan het dweilen met de kraan open. En inderdaad, ook dat dweilen laten we dan vooral aan vrouwen over.
Spreek je uit
Wanneer geweld zó alledaags is, is het een gotspe om te denken dat we in een gelijkwaardige samenleving leven. Geweld is tegelijk het ultieme middel tot ongelijkheid en de ultieme uitdrukking ervan. Het vindt plaats in de context van een patriarchale samenleving die vrouwen en vrouwelijkheid lager waardeert dan mannen en mannelijkheid. Waar mannen geen mietjes mogen zijn maar vrouwen eventueel wel de broek aan kunnen trekken. Waar beroepen in status en betaling dalen wanneer er meer vrouwen in terecht komen. Waar mannen voor hetzelfde werk nog altijd meer betaald krijgen. Waar borrelpraat en lockerroom talk over vrouwen als onschuldig en grappig gezien wordt. Waar mannen beter dader dan slachtoffer kunnen zijn. Waar verschil tussen mannen en vrouwen al voor de geboorte wordt gecreëerd door ongelijke behandeling. En waarin verschil dus per definitie ongelijk gewaardeerd wordt.
Wat we altijd te weinig doen, is ons afvragen hoe het heeft kunnen gebeuren. Hoe het steeds weer kan gebeuren. Wat onze collectieve verantwoordelijkheid is voor een samenleving waarin geweld tegen vrouwen blijkbaar zo massaal voor kan komen, waar het zo normaal is dat we er niets meer aan doen, waar zo duidelijk is dat het probleem niet van enkele psychopaten of excentriekelingen komt, maar diep ingebed is in ons leven van alledag.
Geweld wordt genormaliseerd in een wereld waarin mannen wegkijken als er geweld plaatsvindt, waar ze erover lachen, waar ze het bagatelliseren, waar ze elkaar stimuleren – dit alles zonder dat ook maar een man zich erover uitspreekt.
Zoals Martin Luther King Jr. zei: In the end, we will remember the silence of our friends, not the words of our enemies. Natuurlijk, het is voor mannen niet makkelijk zich uit te spreken. Voor je het weet word je ook slachtoffer van uitsluiting en geweld door andere mannen. Of je wordt aangesproken op mogelijk wangedrag waar je jezelf wel eens schuldig aan gemaakt hebt. Op je grapjes, je wegkijken, je zwijgen.
Heldhaftig kwetsbaar
Als we erkennen dat geweld tegen vrouwen niet alleen een individueel probleem is maar zeker ook een collectief probleem, kunnen we beginnen er collectief verantwoordelijkheid voor te nemen. Ook dat begint bij individuen die zich uitspreken, zeker. En deze individuen kunnen zich bij elkaar aansluiten, bij vrouwen en vrouwenorganisaties, en bij de groeiende beweging die wereldwijd mannen uitnodigt om deel te worden van de oplossing. Via MenEngage, White Ribbon of HeForShe, bijvoorbeeld.
Mannen kunnen dus beginnen door uit te spreken dat ze geen geweld tegen vrouwen willen, dat ze het niet goedkeuren, dat ze deel willen zijn van de oplossing, en dat ze daarmee beginnen door dit te laten weten. Aan elkaar, aan de vrouwen in hun omgeving, aan de wereld om hen heen.
Mannen zouden hierbij ook kunnen uitspreken dat ze aangesproken willen worden. Misschien heb je je wel eens schuldig gemaakt aan geweld of grensoverschrijdend gedrag. Misschien heb je meegelachen of weggekeken, misschien durfde je je niet uit te spreken. Maar nu wel! Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Het is nooit te laat om tot inkeer te komen. Dit is het moment om te kiezen. Om een begin te maken met verandering. Verandering van jezelf, van je relaties met vrouwen en met andere mannen, en met de wereld als geheel.
Door (mogelijk) falen toe te geven maak je je kwetsbaar. Dat is niet makkelijk. Mannen leren dat ze beter onkwetsbaar kunnen zijn. Liever dader dan slachtoffer. Dit is dus een moment om heldhaftig te zijn. Heldhaftig kwetsbaar. Zo keer je het patroon om. Zo leer je dat kwetsbaarheid krachtiger is dan onkwetsbaarheid. Zo leer je verbinden. Met jezelf – get real! – en met anderen.
We moeten het zwart-witdenken over goed en fout loslaten. We moeten zoeken naar ruimte om te bekennen, voor vergeving. Daarvoor moeten we eerst erkennen wat onze rol is. Die rol kan heel goed zijn, en toch niet genoeg. Niet-seksistisch is niet genoeg, we hebben mannen nodig die zich actief inzetten tegen seksisme.
(tekst gaat verder onder deze video)
Zie dit filmpje, waarin duidelijk wordt dat het om racisme te beëindigen niet genoeg is om geen racist te zijn. Daarmee laat je de status quo voortbestaan. En daarmee maak je jezelf medeplichtig. Geen geweld plegen tegen vrouwen en zwijgen over seksisme is even problematisch. Het is niet genoeg om niet seksistisch of gewelddadig te zijn. Je maakt pas het verschil als je je uitspreekt! Daarmee word je een killjoy, een bederver van borrels, feestjes en ander leuks. Tegelijk draagt je daarmee wel bij aan een wereld die leuker wordt voor iedereen. Makkelijker kunnen we het niet maken, wel leuker!
Het is te makkelijk om te blijven hangen in zwart-witdenken, in good guys versus bad guys. Laten we ervan uitgaan dat iedereen hierin fouten heeft gemaakt, medeplichtig is, of ten minste medeverantwoordelijk. En laten we ons dan afvragen hoe we dat kunnen doorbreken. Hoe we een eind kunnen maken aan een cultuur die (seksueel) geweld van mannen tegen vrouwen normaliseert. En laten we daarin stappen zetten. Laten we bij onszelf beginnen, en dan de wereld veranderen.
