blog 41: Wie is de onbekende man

Een van de eerste berichten over Harvey Weinstein was geïllustreerd met een foto van de voormalige filmproducent, vergezeld door drie vrouwen – allen met naam genoemd – en een ‘onbekende man’. Die term in het fotobijschrift triggerde me, omdat ik denk dat het een belangrijk element is in het voortgaande geweld tegen vrouwen.

In politieverslagen heet zo’n onbekende man – dader of slachtoffer – John Doe. Zoals in een goede detective roept dat vragen op: Wie was deze John? Wat was zijn relatie tot Weinstein? Kende hij (een van) de drie vrouwen? Wist hij dat dit soort ‘feestjes’ voor Weinstein routine was? Hielp hij Weinstein actief? Was zijn dagelijkse gedrag vergelijkbaar met dat van Weinstein?

Het zijn belangrijke vragen. Er zijn namelijk veel mannen die, net als deze John Doe, anoniem meeliften op het misdadige of minimaal grensoverschrijdende gedrag van andere mannen. Ze zouden wel gek zijn als ze dat niet deden. Toch? “Je bent een dief van je eigen libido”, las ik ergens. En “wat moet ik mijn vrienden vertellen?”

Redenen om (niet) op te staan

In die laatste vraag zit misschien wel een van de sleutels, waar we in dit verhaal van seksueel grensoverschrijdend gedrag naar op zoek zijn. Deze John Doe is namelijk ook een van de mannen die de mogelijkheid hadden om Weinstein aan te spreken op zijn wangedrag. Slechts weinigen doen dat. Een voorbeeld van een ‘verzaker’ was Quentin Tarantino. Hij verklaarde te weten van het gedrag van zijn eigen producer en besloot te zwijgen. Inmiddels zijn meer zwijgende omstanders uit de kast gekomen.

Het is natuurlijk interessant om te bedenken wat deze zwijgende mannen – deelnemers of toeschouwers – beweegt om de Weinsteins van deze wereld hun gang te laten gaan. Keuren ze het gedrag goed? Zijn ze het er diep van binnen niet mee eens, maar laten ze zich het buitenkansje op seks, drugs, rock-n-roll, geld, carrière en ‘kadootjes’ toch welgevallen? Zijn ze te bang om tegen hun machtige baas of vriend op te staan? Vinden ze het stiekem wel cool om mee te doen met de rijken en machtigen der wereld en geeft het ze het gevoel zelf macht te bezitten? Er zijn tal van begrijpelijke redenen om niet op te staan tegen wangedrag.

Minstens zo interessant is wat andere mannen beweegt om te passen voor de ‘eer’. Mannen die hun baas, vriend of collega op zijn wangedrag aanspreken of die publiekelijk de klok luiden. Zij weten dat naming and shaming een krachtig middel is, maar ook dat het zich tegen henzelf kan keren. Je kan zelf in het beklaagdenbankje belanden, je vrienden kwijtraken, je zakelijk waardevolle relaties en kansen verliezen of erger. En toch zijn er dappere mannen die sterk genoeg zijn om de persoonlijke, maatschappelijke en sociale druk te weerstaan.

Stop being John Doe

Ik maak mezelf graag wijs dat ik zelf geen John Doe ben. Maar, klopt dat? Ben ik niet, ongewild en onbewust, een van de zwijgende omstanders. Ik kan me momenten herinneren dat ik me wel in onverkwikkelijke situaties heb gemengd. Het heeft me goede vriendschappen gekost en ik heb het risico gelopen klappen te krijgen. Maar ik herinner me ook momenten dat ik uit een lastige situatie ben gevlucht. Dat ik niet heb gevraagd aan een vrouw of ‘het’ goed was en of ze hulp nodig had. Dat ik mannen niet vroeg of ze zich minder macho en opdringerig wilden gedragen.

Het is het bijna dagelijkse dilemma van mannen die ‘deugen’. Accepteer je de wereld waarin je leeft met zijn alledaagse seksisme en sluit je je ogen voor de misdragingen van andere mensen om je heen? Of verzet je je er tegen? Roep je je eigen vrienden tot de orde als ze dreigen grenzen te overschrijden? Spreek je ze aan op hun misplaatste grappen? Ga je met ze in gesprek over de kunst om echt gevoelig te zijn voor de grenzen die je tegenkom, gevoelig voor het onuitgesproken ‘nee’ van de ander? En, lukt het je om dat consequent vol te houden?

Jim Jefferies, de Australische komiek en presentator van een Amerikaanse talkshow, verwoordde zijn coming out als volgt: I thought I was a pretty good guy, what with all the not raping I’ve done, but it turns out, that’s not enough. It’s a start, but it’s not enough. We need to create a culture where women feel safe coming forward about their experiences, and when they do, we need to hear them.

Dat is het belang om uit onze rol van John Doe te stappen, te besluiten niet langer de dader of het slachtoffer te zijn, niet langer de onbekende man. Dat is minder makkelijk dan meedoen met mannen die vrouwen vernederen. Jackson Katz noemt dit de Macho Paradox. En toch: stop die onbekende man!