Jens van Tricht: De dreiging van een groep mannen
Vanaf 25 november bloggen we weer in het kader van de White Ribbon Campagne: Wat voor man wil jij zijn om gendergerelateerd geweld te voorkomen? Schrijf mee!
De dreiging van een groep mannen
Woensdagavond 25 augustus. Mijn vriendin en ik hebben lekker gewandeld langs de Amstel en in het Amstelpark. Op de terugweg, tussen begraafplaats Zorgvlied en het Martin Luther Kingpark, stopt een touringcar en laadt 20, 30 misschien wel 40 grote jonge witte mannen uit. Ze hebben goede zin, zijn jolig, vol bravoure, ze kijken de wereld in alsof die van hun is. Een groot deel gaat ook de wereld in alsof die van hen is. Opeens staan misschien wel 20 grote witte jongemannen overal om ons heen te plassen, in perkjes, plantsoenen en tegen tuinen en gebouwen aan alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Zo doen ze dat, zo hebben ze dat geleerd, het is de vanzelfsprekendste zaak van hun leven dat ze op deze manier ruimte innemen en hun terrein afbakenen.
Bij mij treden direct hele oude overlevingsmechanismen in werking. Ik schat de risico’s in, ik voel mijn alertheid toenemen, ik erger me aan dit vanzelfsprekende dominante gedrag, ik voel me onveilig, ergens van binnen ben ik bang. Ik sta niet te bibberen of beven maar ik ben bewust van het risico dat zo’n groep met zich meebrengt. Voor je het weet ben je voorpaginanieuws, het zoveelste slachtoffer van wat zinloos geweld wordt genoemd. De jonge mannen hebben geen kwaad in de zin, zijn niet op rotzooi uit, misschien zijn het gewoon nieuwe studenten die de stad komen verkennen, het is tenslotte intreetijd en de stad wemelt van groepjes jongens en meisjes. Maar als groep zijn ze wel bedreigend, als groep mannen. Ik kijk nog eens extra of het echt een groep van alleen mannen is. Geen vrouwen erbij? Dat zou het wellicht iets veiliger maken. Maar nee, alleen mannen. En ook niemand die eruit ziet als begeleider.
Escalatie zit in een klein hoekje. Het risico is altijd daar; een verkeerde blik, wie kijkt het eerst weg, of kijk ik te vroeg weg, of juist te laat, of vinden ze iets van mijn uiterlijk? Maakt iemand een grapje of een opmerking over mijn vriendin? Reageer ik te bang of juist te assertief? Een kleine actie of reactie kan zomaar tot een keten leiden die in geweld uitmondt. Ik heb dat eerder meegemaakt, ik ben ervaringsdeskundige. Ik denk nu dat ik getraumatiseerd ben; een groot woord voor dingen die in mijn tienerjaren zijn gebeurd. Maar als ik zie-voel-merk wat deze groep jonge mannen met mij doet dan denk ik, dan weet ik dat de bedreigingen en het geweld die ik in mijn jeugd heb ondergaan nu nog doorwerken en hoe ik dit ervaar in het aanslaan van mijn overlevingsmechanismen. Want dit is dagelijkse kost voor mij en zoveel anderen. Ik weet dat veel mannen, de meeste misschien wel, bewust of onbewust om de dreiging van mannelijk geweld heen navigeren zoals ik dat nu doe, zoals we van vrouwen weten dat ze het doen.
Wat jammer toch en wat irritant en wat stom en wat onnodig dat we allemaal bang moeten zijn voor mannen, en zeker voor groepen mannen. Wat zou het fijn zijn als ik deze groep jolige jonge mannen gewoon kon begroeten vanuit het plezier en de vanzelfsprekendheid waarmee zij de wereld betreden, wanneer ik hen toe kon juichen en een fijne avond toewensen zonder te anticiperen of dreiging en geweld. Wat zou het fijn zijn als de jolijt van de een zou bijdragen aan het plezier van de ander.
Het zou ook fijn zijn wanneer deze mannen deze jongens deze jongemannen geleerd zouden hebben om niet zo vanzelfsprekend zoveel ruimte in te nemen en zoveel dreiging uit te stralen. Als ze zich bewust zouden zijn van de dreiging die ze uitstralen, en als ze dat zouden betreuren. Helaas is het zo dat jongens en mannen vaak juist leren om sterk en dreigend en intimiderend over te komen, omdat dat van hen verwacht wordt, omdat dat is wat we voorschrijven aan ‘echte mannen’, omdat het hen helpt de dreiging en intimidatie van andere mannen tegen te gaan. De man als beschermer, maar tegen wie moeten we dan precies beschermd worden? Juist!
Het zou fijn zijn als dit soort groepen jonge mannen eerder een gevoel van welkom van zachtheid, van verscheidenheid en inclusie ten opzichte van de buitenwereld zouden hebben, zouden uitstralen in plaats van wat ze nu doen en zijn. En wat is dat dan dat ze nu doen en zijn? Het zit hem in de optelsom van ‘masculinity projects’ van al deze individuen samen. Elke jongen, elke man, ontwikkelt zichzelf in deze wereld ook als man. Het is vormgeving van jezelf, binnen de kaders en met de instrumenten die de samenleving je ervoor aanreikt. En helaas zijn die kaders vaak vrij nauw en die instrumenten vrij beperkt. Dus loopt hier vanavond een optelsom van vrij nauwe en beperkte mannelijkheid over straat. Ze stralen geen individualiteit uit, maar dragen met elkaar een collectieve mannelijkheid uit die niet veel ruimte laat of lijkt te laten voor anders zijn, voor afwijking. Het is een collectieve mannelijkheid die ik en ik denk velen met mij associëren met het groepsgedrag van mannen. Het is een gang. Het is een roedel. Het is een bende. Zoiets. Je hoort erbij of niet. Het is niet inclusief. Het voelt wel normatief.
En tegelijk, als je ook tot zo’n groep behoort kan het nog alle kanten uit. Je kunt als groepen samensmelten of tegenover elkaar komen te staan. En als je als groepen samensmelt Dan is het weer zoeken naar andere groepen om je toe te verhouden en eventueel tegen af te zetten. Want misschien is dat wel wat me beangstigt als ik dit soort mannen, en vooral dit soort mannen in groepen tegenkom. Dat conflict vaak bij mannen en mannelijkheid lijkt te horen. Dat tegenover elkaar staan dat ‘tegen’ zijn vaak eerder vanzelfsprekend is dan samen met elkaar. Dat het voor mannen vaak nodig lijkt te zijn om conflicten op te zoeken. Waarin je kan laten zien hoe sterk en dominant en agressief je bent. Waarin je je mannelijkheid kan bewijzen. Er hoeft in zo’n groep maar één te zijn bij wie iets triggert dat de keten van geweld in gang zet. Er hoeft daarvoor maar één gebeurtenis te zijn, een vonk, hoe klein ook, die dat triggert. De verkeerde blik op het verkeerde moment bij de verkeerde persoon kan de lont in het kruitvat van mannelijkheid zijn. En we weten hoe dat kan aflopen, voor je het weet lig je op Zorgvlied.
