Jos van der Schot: Waarom ik Internationale Mannendag toejuich

Op 19 november is het internationale mannendag. Ik heb altijd gemengde gevoelens gehad bij deze dag. Het is makkelijk om cynisch te reageren: ‘Iedere dag is al mannendag, dus waarom een speciale dag hiervoor in het leven roepen.’ Mijn scepsis komt mede door de historie. De roep om een mannelijke pendant voor internationale vrouwendag stamt uit de jaren 1960. De drijfveer lijkt een mengsel van slachtofferschap, jaloezie en wrok. Ook mannen hadden het moeilijk en dat verdiende aandacht, zo was het gevoel bij veel mannen. Volstrekt misplaatst in mijn ogen, gezien de privileges van (met name witte) mannen. Het blijft vervolgens lang bij een wens van enkele individuele mannen.

In 1999 slaat een nieuw initiatief voor Internationale Mannendag wel aan. Initiatiefnemer Jerome Teelucksingh uit Trinidad en Tobago introduceert zijn idee met de volgende woorden: “Mannen streven naar gendergelijkheid en proberen geduldig de negatieve beelden en het stigma te verwijderen dat met mannen in onze samenleving is verbonden.” Als ik dit lees kan ik het initiatief en deze mannendag alleen maar toejuichen. Blijkbaar ben ik niet de enige, want de lijst van landen waar Internationale Mannendag gevierd wordt groeit geleidelijk naar ongeveer 80.

De praktijk

Maar wat betekent dit in de praktijk? Het is geenszins vanzelfsprekend dat mannen hun privileges opgeven en gaan strijden voor een betere positie van vrouwen. Ik neem een kijkje op de website achter de dag en zie zes pijlers onder deze dag:

Bevorder positieve mannelijke rolmodellen; niet alleen filmsterren en sportmannen, maar alledaagse mannen uit de arbeidersklasse die een fatsoenlijk, eerlijk leven leiden.
Vier de positieve bijdragen van mannen aan de samenleving, de gemeenschap, gezin, huwelijk, zorg voor kinderen en milieu.
Focus op de gezondheid en het welzijn van mannen; sociaal, emotioneel, fysiek en spiritueel.
Benadruk discriminatie van mannen op het gebied van attitudes, verwachtingen en wetten.
Verbeter de genderverhoudingen en bevorder gendergelijkheid.
Creëer een veiligere, betere wereld, waar mensen veilig kunnen zijn en kunnen groeien om hun volledige potentieel te bereiken.

Hé, zie ik dit goed? Klopt het dat de prioriteiten van Teelucksingh – eerst gendergelijkhei en dan werken aan een beter imago voor mannen – omgedraaid? De klassieke positie van mannen staat voorop en dan pas daarna komt de strijdbaarheid om de wereld een betere plaats te maken voor mannen én vrouwen? Een greep uit de thema’s die de organisatoren eerder voor de dag kozen, lijkt dit te bevestigen. In 2012: Helping Men and Boys Live Longer, Happier and Healthier Lives; in 2015: Working to Expand Reproductive Options for Men; in 2016 Stop Male Suicide; in 2020: Better Health for Men and Boys. Pas in 2021 komt ook de positie van vrouwen in beeld: Better relations between men and women.

Mijn scepsis neemt af als ik hier wat langer bij stilsta. Is het niet logisch dat mannen zich ook, of misschien wel juist, richten op hun eigen welbevinden? Ook hún levens zijn immers voor een groot deel bepaald door de eisen die het patriarchaat stelt aan mannelijkheid. En dat heeft de nodige gevolgen voor hun fysieke en geestelijke gezondheid. Een ‘echte man’ klaagt niet en mijdt zorg. Daarnaast zijn mannen de grootste slachtoffers van geweld (inderdaad, meestal gepleegd door mannen) en plegen ze drie maal zo vaak zelfmoord. In zijn boek Waarom feminisme goed is voor mannen kaart Jens van Tricht een krachtig effect aan van door het patriarchaat gedicteerde mannelijkheidsnormen, namelijk het taboe op zelfreflectie. Je moet sterk in je schoenen staan om dat te veranderen in een wereld waar het patriarchaat nog altijd sterk is. Dat geldt voor vrouwen maar zeker ook voor mannen. Voor die gezamenlijke strijd hebben we (zelf)bewuste mannen nodig. Alleen zij zijn sterk genoeg om tegen de stroom in te zwemmen, openbaar de huidige genderverhoudingen aan de kaak te stellen en ze samen met vrouwen recht te trekken. Zo kunnen ze werken aan een betere wereld. In mijn ogen is dat laatste – de strijd voor gelijkwaardigere, betere wereld – het uiteindelijke doel.

Waarde van internationale mannendag

Ook hier ligt een cynische blik op de loer. ‘Zou dan niet iedere dag ‘mannendag’ moeten zijn?’ Ja, natuurlijk. Ikzelf ben me iedere dag bewust dat het ‘beter’ kan en dat ik daar een rol in te spelen heb. Eerlijkheid gebied mij te zeggen, dat ik me vaak laat opslokken door de waan van de dag, die maar al te vaak ‘mannelijk’ is. In mijn strijd vind ik nu al veel mannen aan mijn zijde, die prachtige dingen doen om de wereld beter te maken – voor zichzelf en voor mensen van alle genders in hun omgeving. Als het dan om internationale mannendag gaat kan ik me goed vinden in de woorden die Emancipator, de organisatie voor mannen en emancipatie, op haar website heeft staan: “Emancipator viert mannendag door aandacht te besteden aan projecten die gaan over zorgzame mannelijkheid en gewelddadige mannelijkheid”.

Op internationale mannendag komen deze actieve mannen bij elkaar, niet om een feestje te vieren, maar om elkaar te ontmoeten, te ondersteunen en te inspireren. Om stil te staan bij de geslaagde acties, zoals de verlenging van betaald vaderschapsverlof, en om te leren van initiatieven die minder goed zijn verlopen. Ook ondersteunen de mannen elkaar in hun persoonlijke pogingen om anders in de wereld te staan. Dit jaar presenteren leden van de groep Boys won’t be boys tijdens internationale mannendag een deel van het programma waarmee ze langs de Nederlandse theaters trekken om te laten zien dat man-zijn vele vormen aan kan nemen. Het zijn het soort activiteiten dat we al jaren zien op internationale vrouwendag. Nu dus ook op internationale mannendag. Eindelijk, zou ik zeggen.

Internationale mannendag vormt ook de opmaat tot de White Ribbon Campagne. In die zestien daagse campagne – van 25 november tot en met 10 december (dag van de mensenrechten) – werken mannen (en vrouwen) aan het voorkomen van geweld tegen vrouwen. De campagne omvat tal van activiteiten om ook het brede publiek te bereiken met een simpele boodschap. “Geweld tegen vrouwen is onacceptabel.” Daaronder ligt ook de meer persoonlijke en bredere vraag: “Wat voor man wil jij zijn en zien in de wereld.”

Ik ben ervan overtuigd dat het gros van de mannen op deze wereld het beste voor heeft met hun medemens en zorgzaam, liefdevol, ondersteunend, sterk en verantwoordelijk is. Voor velen is dit zo vanzelfsprekend dat ze denken dat het niet nodig is om hier ruchtbaarheid aan te geven. Daarmee laten ze echter ruimte voor mannen die vastzitten in hun klassieke mannenrol. Juist in het publiekelijk delen van hun maatschappelijke en persoonlijke verantwoordelijkheidsbesef kunnen zij alle ‘goede mannen’ verenigen en een positieve beweging in gang zetten. Internationale mannendag biedt mannen die werken aan een betere wereld voor mannen en vrouwen, een prachtige gelegenheid om zich te verbinden en te laten zien dat het menens is.