Jens van Tricht: Compensatiestemmen
Deze column verscheen in de speciale bijlage bij Trouw over de Alliantie Politica.
Er komen verkiezingen aan. Machtsposities worden verdeeld. Beslissingen over mensen worden gemaakt. Maar wie maakt de beslissing over welke mensen?
De belangen van mensen zoals ik – wit, man, Nederlands, hetero, universitair geschoold, middenklasse, 7 vinkjes – worden ongeacht de uitslag over het algemeen toch wel vertegenwoordigd. Immers, mensen zoals ik zitten op hoge posities overal in de samenleving, of het nu gaat om politiek, bedrijfsleven, media, cultuur en het onderwijs. Onze positie in het leven vormt meestal het uitgangspunt voor de belangrijkste beslissingen die worden genomen. Mensen zoals ik vormen de norm voor alle anderen.
Mensen zoals ik hebben vaak mooie idealen, we zetten ons altijd maar wat graag in voor goede doelen, voor rechtvaardigheid in de wereld, tegen honger, voor dierenrechten, tegen armoede, voor vrede, tegen discriminatie, voor kansengelijkheid. We weten dat het in het algemeen belang is dat iedereen zich in vrijheid, veiligheid en gelijkwaardigheid ten volle kan ontplooien.
In de praktijk blijkt echter dat we het liefst zien dat mensen zoals wijzelf zich vervolgens voor al deze mooie doelen inzetten. Mensen zoals wijzelf zien eruit zoals wijzelf, praten zoals wijzelf en handelen zoals wijzelf. Dat is lekker vertrouwd, we begrijpen elkaar en kunnen daarbinnen best van mening verschillen. Een goed debat is immers nooit weg! Mensen zoals ik trekken mensen zoals ik aan, nemen mensen zoals ik aan, en stemmen op mensen zoals ik.. En dan zien we het liefst dat ze met die goede doelen aan de slag gaan zoals ik me voorstel dat ik het zelf zou doen.
Dit is het patroon waardoor diversiteit en inclusie overal zo’n grote uitdaging blijven. Omdat mensen zoals ik vaak met de beste bedoeling onze eigen onwetendheid in stand houden. En daarmee ook de ongelijkheid waarvan we zeggen dat we die willen helpen opheffen.
Als we willen dat iedereen gelijke kansen heeft moeten we beginne iedereen gelijke kansen te bieden. Wanneer het zo is dat sommige mensen maatschappelijk gezien met 3-0, 4-0, 5-0 of zelfs meer achter staan, dan zouden deze mensen bij verkiezingen eigenlijk extra compensatiestemmen moeten kunnen uitbrengen. Als je met 1-0 achter staat krijg je 2 stemmen, als je met 2-0 achter staat krijg je 3 stemmen. Zo zouden verkiezingen kunnen bijdragen aan de hoognodige herverdeling.
Zover is het nu nog niet. Wat wel kan, is dat mensen met meer kansen hun tem gebruiken om mensen met minder kansen meer stem te geven. We kunnen stemmen op iemand die niet op ons lijkt. Op een vrouw, op iemand van kleur, op iemand met een andere achtergrond. Dat hoeft helemaal niet iemand te zijn met per se andere ideeën en idealen over de wereld; binnen elke partij kan je kiezen voor iemand die meer of minder op je lijkt. Stel je voor wat een rijkdom het is wanneer we de gezichten kunnen zien en stemmen kunnen horen van mensen die tot nu toe niet of nauwelijks gezien en gehoord worden! En ja, dan moeten we misschien leven met het ongemak dat mensen die niet of minder op ons lijken aan de slag gaan met onze idealen, en misschien soms dingen zeggen of doen die we zelf liever anders zouden zeggen of doen. Dat is geen probleem, maar juist de oplossing. Want we willen toch dat we dingen anders gaan doen? Solidariteit en rechtvaardigheid kunnen niet zonder ongemak, anders is het meer van hetzelfde. Wat we nodig hebben zijn andere gezichten en temmen en verhalen in onze vertegenwoordiging. Stap dus vooral eens uit je comfortzone en deel je privileges met de wereld, want de wereld is van iedereen.
Jens van Tricht is auteur van ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ en oprichter en directeur van Emancipator. In 2023 verschijnt het boek in nieuwe druk onder de titel ‘Wat voor man wil jij zijn?’
