Dit is blog 7 in de White Ribbon-blogmarathon. Ook meebloggen tegen geweld tegen vrouwen? Kijk hier.

Een aantal jaar geleden kwam een vriendin naar mij toe met een verhaal dat me altijd is bijgebleven. Ze vertelde mij dat ze op de fiets op weg naar haar werk werd lastig gevallen door een groep jongens. Ze gingen naast haar fietsen en maakten seksueel intimiderende opmerkingen. Hier was ze niet van gediend en dat maakte ze duidelijk door er iets van te zeggen. Hierop werden de jongens alleen maar nóg dreigender en ze probeerden haar van haar fiets af te duwen. Ze noemden haar een “vuile slet” en gedroegen zich als wilde beesten, jagend op hun prooi. Gelukkig wist ze aan hen te ontsnappen door aansluiting te vinden bij een grote groep fietsers. Op haar werk aangekomen was ze nog zichtbaar van slag. Een mannelijke collega vroeg wat er aan de hand was, dus ze vertelde hem wat haar zojuist was overkomen. Het is echter niet hetgeen deze vriendin heeft meegemaakt wat mij is bijgebleven. Helaas is dit geen uitzonderlijk verhaal want veel vrouwen maken dagelijks soortgelijke dingen mee. Het was de reactie van haar collega die ik niet ben vergeten: “Ooh”, zei hij, op een manier alsof haar ervaring hem teleurstelde, “Ja, zo zijn mannen nu eenmaal.”, vervolgde hij. Met andere woorden: “Wat zeur je? Wen er maar aan.”

Toen deze vriendin mij dit vertelde, voelde ik in eerste instantie twee dingen. Ten eerste vond ik het belachelijk dat hij in plaats van begrip te tonen een antwoord gaf dat impliceert dat ze zich aanstelde. Hij nam haar niet serieus. Ten tweede voelde ik me persoonlijk aangevallen door zijn generaliserende uitspraak “zo zijn mannen nu eenmaal”. Als er íets is waar ik een hekel aan heb dan is het dit soort machogedrag. Vrouwen op straat lastig vallen omdat ze er leuk uitzien, ik heb het nooit begrepen. Ik heb nooit de behoefte gevoeld om een mooie vrouw na te fluiten of een opmerking naar haar te roepen. Ik vraag me wel eens af of deze mannen serieus denken dat ze hiermee een vrouw kunnen scoren. Dat als je een meisje ziet lopen en naar haar toetert, dat ze dan denkt “Hé, dat is een leuke vent” en instapt. Misschien vinden je vrienden het stoer als je zoiets doet en bezwijk je onder groepsdruk, maar gek genoeg zijn het ook vaak mannen die alleen zijn. Onbegrijpelijk.. Maar het was vooral die uitspraak “mannen zijn nu eenmaal zo” waarover ik nog vaak nadenk. “Boys will be boys; het zit in de natuur van de man, in onze biologische aard.” In 2017 kwam Sire met de opmerkelijke campagne ‘Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn?’, gericht aan opvoeders. Al deze uitspraken gaan van één simpele gedachte uit: Mannen zijn mannen en vrouwen zijn vrouwen. Daar zit blijkbaar niets tussen. Mannen komen van Mars en vrouwen van Venus. Kortom, mannen en vrouwen worden constant tegenover elkaar geplaatst en de verschillen tussen hen worden keer op keer benadrukt. Biologie of natuur wordt telkens genoemd als verklaring voor de verschillen tussen man en vrouw. Dit brengt een heleboel grote gevaren met zich mee en heeft verwoestende gevolgen, waarop ik in deze blog verder zal ingaan.

Op de eerste plaats wil ik het hebben over het gevaar van verwarring tussen cultuur en natuur. Door mannen en vrouwen in twee tegenover elkaar staande groepen te verdelen, zeg je eigenlijk dat alle mannen hetzelfde zijn en alle vrouwen hetzelfde. Dit is ook meteen het probleem van gendernormen. We zien bepaalde eigenschappen als mannelijk en andere als vrouwelijk. Zo zijn eigenschappen die onze maatschappij aan mannen toebedeelt bijvoorbeeld: stoer, sterk, onafhankelijk, dominant en competitief. Vrouwelijke eigenschappen zijn daarentegen zorgzaam, lief, empathisch, zachtaardig en emotioneel. Mannen bezitten de mannelijke eigenschappen en vrouwen de vrouwelijke eigenschappen. Als je daarvan afwijkt en als man bijvoorbeeld zorgzaam en emotioneel bent, val je buiten het maatschappelijke beeld van een “echte man”. Het gevolg is dat je een ‘mietje’ wordt genoemd. Vrouwen die te veel zogenaamd mannelijke eigenschappen vertonen, worden voor ‘manwijf’ of ‘bitch’ uitgemaakt. Het spreekt voor zich dat het hier om menselijke eigenschappen gaat die zowel mannen als vrouwen kunnen bezitten, maar door deze strikte gendernormen worden mensen behoorlijk beperkt in hun menselijke ontwikkeling. Dankzij vrouwenemancipatie zijn vrouwen echter steeds meer opgeschoven naar het “mannelijke domein”. Zo hebben vrouwen al lang en breed bewezen dat zij net zo goed als mannen thuishoren op de arbeidsmarkt, in de wetenschap, politiek, sportwereld, enz. Ook vrouwen bezitten over leiderschap, lef, technisch inzicht en alle andere eigenschappen die traditioneel enkel werden voorbehouden aan mannen. Andersom heeft er echter geen verschuiving plaatsgevonden. Waarom dit zo is, kom ik later op terug. Mannen zijn niet gaan emanciperen en zijn in hun beperkende rol blijven hangen, met alle gevolgen van dien. Mannen die zogenaamd vrouwelijke eigenschappen vertonen, worden als zwak gezien. Kwetsbaarheid tonen als man is nog steeds een groot taboe.

Hoewel er zeker enkele biologische verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen zijn het gendernormen die de verschillen veel groter maken dan dat ze daadwerkelijk zijn. Zoals ik al aangaf zorgt de nadruk op verschillen ervoor dat alle mannen op één hoop worden gegooid, net als alle vrouwen. “Mannen zijn geboren leiders” is een uitspraak die nergens op slaat, want de ene man is een goede leider en de andere totaal niet. Hetzelfde geldt voor vrouwen. Tussen mensen onderling zijn hele grote verschillen. Zo zijn er dus ook hele grote verschillen tussen mannen onderling. Die onderlinge verschillen zijn veel groter dan de verschillen tussen mannen en vrouwen. Tussen mannen en vrouwen zijn juist veel meer overeenkomsten dan verschillen. Het is dus complete onzin om mannen en vrouwen telkens met elkaar te vergelijken. Maar schijnbaar vinden we die wedstrijd tussen de seksen ontzettend interessant. Bijna dagelijks zie ik wel pseudowetenschappelijke artikelen voorbijkomen waarin wordt beweerd dat mannen beter zijn in dit en vrouwen in dat. Het probleem is dat we zó gefocust zijn op de scheiding van mensen in vrouw en man, dat we gendernormen zijn gaan zien als feitelijke waarheden. We zien het als natuur in plaats van cultuur. En zodra je cultuur gaat verwarren met natuur krijg je problemen. Onze geschiedenis toont keer op keer de gevaren van het verwisselen van natuurlijke en door de cultuur aangeleerde eigenschappen; nature en nurture. Racisme, kolonialisme, slavernij en de Holocaust zijn enkele voorbeelden die me zo te binnen schieten. Een bepaalde groep mensen plaatst zich boven een groep andere mensen omdat ze zich superieur achten. De natuur heeft volgens hen bepaald wie de Übermenschen zijn en wie de Untermenschen. Deze gevaarlijke gedachtes legitimeren dus ongelijkheid. En zo kom ik op mijn volgende punt: door gendernormen als natuurlijke eigenschappen te beschouwen, houden we genderongelijkheid in stand.

Vaak wordt gedacht en beweerd dat we in Nederland inmiddels gelijkheid hebben bereikt tussen mannen en vrouwen. Helaas is dit maar zeer ten dele waar. De eigenschappen die we als mannelijk zien worden in onze maatschappij hoger gewaardeerd dan de eigenschappen die we als vrouwelijk zien. Mannelijkheid is het hoogste dat je kan bereiken; het betekent succes en aanzien. Om je als “echte” man te kunnen identificeren dien je vooral ‘niet vrouwelijk’ te zijn. Aan deze mannelijkheidsnormen word je kwaliteit als man afgemeten. Daarbij hoort dus dat je het “vrouwelijke” afkeurt en beschimpt. Mannen die hun tranen laten zien zijn watjes. Mannen die ervoor kiezen om een groot aandeel in het huishouden op zich te nemen, zitten onder de plak. Mannen die met veel vrouwen naar bed gaan, waarmee ze hun mannelijkheid bewijzen, zijn stoer. Vrouwen die met veel mannen het bed delen zijn daarentegen een hoer. Onze kinderen groeien op in een maatschappij waarin het geaccepteerd is dat vrouwen een ‘slet’, ‘hoer’ of ‘kech’ worden genoemd. In muziekteksten en videoclips zien ze hoe vrouwen hoofdzakelijk worden weggezet als geobjectiveerde pleasers van mannen. Een onafhankelijke vrouw die voor haar mening durft uit te komen is een bitch of een feminist. En een feminist, die voor gelijkwaardigheid strijdt, is een mannenhater. Als een vrouw een hoge functie heeft, dan zal ze daar wel ‘iets’ voor hebben gedaan. Diezelfde vrouw is een slechte moeder omdat ze voor een carrière koos; ze is een carrièrevrouw. Carrièrevrouwen worden gezien als koud, emotieloos en berekenend. Zij houden zich niet aan de gendernorm van de zorgende vrouw. Trouwens ooit gehoord van een carrièreman? Op straat worden vrouwen dagelijks nagefloten of op andere (vaak ergere) manieren lastig gevallen. Maar het gebeurt niet alleen op straat, in de kroeg of op het werk. Zelfs onze leiders, die het goede voorbeeld zouden moeten geven, maken zich er schuldig aan. De man die zei dat je vrouwen maar gewoon in hun kruis moet grijpen en dat later “rechtvaardigde” als onschuldige kleedkamerpraat hangt nu zijn kleren op in het Witte Huis. En wat dacht je van de ophef die telkens ontstaat als er over genderneutraliteit wordt gesproken? In ons land wordt moord en brand geschreeuwd als we het hebben over genderneutrale omroepen in de trein, gendervrije kleding bij de Hema en onlangs nog genderneutraal speelgoed. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Het mag duidelijk zijn dat de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog aan de orde van de dag is. Hoewel vrouwen in 100 jaar grote stappen hebben gemaakt in hun emancipatie maken seksisme en genderongelijkheid onverminderd deel uit van onze cultuur. We zijn het als normaal gaan zien en beseffen niet wat voor schade we aanrichten met onze denkbeelden en gedrag. Seksistisch gedrag wordt in onze cultuur genormaliseerd, gebagatelliseerd en gelegitimeerd. Al zullen de meeste mannen het niet eens zijn met geweld tegen vrouwen, zij dragen er wel dagelijks aan bij door aan dit gedrag mee te doen of ervan weg te kijken. Al de bovengenoemde voorbeelden zijn namelijk ook vormen van geweld tegen vrouwen. En daadwerkelijk fysieke en seksuele mishandeling vindt plaats in deze context, in de cultuur van genderongelijkheid en seksisme. Hoewel de meer ernstige vormen van geweld tegen vrouwen op brede maatschappelijke afkeuring kunnen rekenen, mogen deze daden niet los worden gezien van onze cultuur. De daders van geweld groeien namelijk op in een cultuur die ze leert dat vrouwen minderwaardig zijn aan mannen. Een cultuur waarin je als man wordt gewaardeerd en beloond voor seksistische opmerkingen en gedrag. Een cultuur waarin je aanzien krijgt en stijgt op de maatschappelijke ladder door schadelijk machogedrag te vertonen. Kijk naar Trump; je kan er zelfs president mee worden. De opdracht die we aan jongens meegeven is duidelijk: hoe meer je je als “echte man” gedraagt, hoe meer succes je zult krijgen. Is dit de manier waarop we onze zoons willen opvoeden? Met het idee dat onze dochters minder waard zijn, omdat ze toevallig tot het andere geslacht behoren? Is het nu eenmaal onze natuur dat we vrouwen zo behandelen? Zijn mannen van nature de betere soort en vrouwen een subcategorie? Bijna niemand zal het hier mee eens zijn, maar waarom gedragen we ons er dan wel naar? Vrouwenemancipatie zal nooit voltooid zijn als mannen zich niet ook gaan emanciperen.

Denk dus goed na voordat je de volgende keer “boys will be boys” zegt. Want als er één ding is dat wel degelijk in onze natuur zit en waarmee we ons ook onderscheiden van diezelfde natuur, dan is het ons vermogen om kritisch naar onszelf te kijken en te leren van onze fouten. Als we dat niet zouden doen, komen we geen stap vooruit. En stilstand is in deze achteruitgang, dat moge duidelijk zijn. Meelopen, niets doen, zwijgen, wegkijken; het is een makkelijke houding. Maar als je het probleem ontkent of negeert en alles gewoon laat gebeuren, ben je zelf ook onderdeel van het probleem, ook al doe je er zelf niet actief aan mee. Je hoeft zelf geen geweld te gebruiken maar als je het laat gebeuren, creëer je de ruimte ervoor; je faciliteert geweld. Dat geldt niet alleen voor seksisme en geweld tegen vrouwen, maar ook voor bijvoorbeeld racisme en homofobie. Als je de mensen om je heen nooit aanspreekt of je nooit uitspreekt tegen ongewenst gedrag zal er nooit vanzelf een einde aan komen. Het wordt tijd dat mannen meer verantwoordelijkheid gaan nemen en kritischer naar zichzelf gaan kijken. We moeten ons minder druk maken om de vraag of we wel echte mannen zijn en ons meer zorgen gaan maken om wat we aanrichten met ons machogedrag. Volgens de maatschappelijke norm betekent dat dan misschien dat je geen “echte man” bent. Maar in werkelijkheid betekent “echte man” dus een zwak, laf en egoïstisch mens. In die zin zou je kunnen zeggen dat de “echte mannen” juist de mietjes zijn, en andersom! Want de mannen die tegen de stroom in durven zwemmen en zich actief inzetten voor verandering en een betere wereld, dat zijn de mannen die lef, kracht, vastberadenheid en verantwoordelijkheid tonen. Zij zijn de rolmodellen die onze jongens nodig hebben. We moeten met zijn allen de kwaliteit van mannen niet langer afmeten aan hun mannelijkheid, maar in plaats daarvan aan hun menselijkheid. Dit zullen de mannen van morgen zijn..

…Dus laten we vandaag beginnen!

 

Laurens Kleijntjens studeerde cultuurwetenschappen aan Tilburg University. Sinds 2017 is hij werkzaam bij Feniks Emancipatie Expertise Centrum in Tilburg. In 2019 is Feniks gestart met het op mannenemancipatie gerichte project ‘Mans Genoeg’, waarvan Laurens projectleider is. Kijk voor meer info op www.fenikstilburg.nl

Dit is blog 5 in de White Ribbon-blogmarathon. Ook meebloggen tegen geweld tegen vrouwen? Kijk hier.

Ik zie het als een persoonlijke missie om bij te dragen aan maatschappelijke en seksuele gelijkheid tussen iedereen: mannen en vrouwen en hetero’s en niet-hetero’s. Daarom ben ik ook ambassadeur van Emancipator en laat dit standpunt door al mijn werkzaamheden (en ook privé) lopen.

Naast (relatie)therapie in mijn praktijk geef ik ook regelmatig voorlichtingen ‘Seksuele Gezondheid’ en ‘Seksuele Diversiteit’ en werk ik parttime voor de GGD waar ik o.a. spreekuren seksuele gezondheid verzorg en soa testen afneem.

Vorige maand kwam er een gespannen meisje op mijn spreekuur en ze wilde graag een soa test. Na kennismaking begonnen we samen aan de vragen die bij een soa-consult horen. In deze anamnese komen op een gegeven moment explicietere vragen over seks: ‘Heb je orale/vaginale en/of anale seks?’. Afhankelijk van de gegeven antwoorden kan dan een orale, vaginale en/of anale uitstrijk afgenomen worden voor onderzoek. Het meisje gaf aan alleen vaginale seks gehad te hebben.

Als vrouwen (en uiteraard mannen) aangeven geen (ontvangende) anale seks te hebben gehad, vertel ik standaard dat ik hoop dat men zich vrij voelt hier eerlijk antwoord op te geven omdat een anaal gevonden chlamydia infectie een andere behandeling behoeft dan een chlamydia infectie in de vagina, penis of keel. Vervolgens geven sommige mensen alsnog aan wel degelijk anale seks te hebben gehad.

Zo ook dit meisje. Alleen kreeg ik een onderbuikgevoel bij het feit dat ze aangaf dat hij haar enige bedpartner ooit was en dat het condoom was gescheurd. Over het algemeen is het hebben van anale seks best een stap, zeker bij een eerste bedpartner. Ik vertelde haar dat ik hoopte dat ze in alle eerlijkheid zou aangeven wanneer het tóch anders was gegaan omdat ik een niet-pluisgevoel had en me zorgen maakte over haar.

Ik zag vervolgens tranen bij haar en ze gaf aan dat ze drie maanden geleden verkracht was door deze man en dat hij geen condooms had gebruikt. Ze was doodsbang voor hiv en ze wilde er liever verder niet over praten omdat ze dat al had gedaan met haar ouders en vriendinnen. Ik bedankte haar voor haar openheid en vertelde haar wens te respecteren. Wel vroeg ik of ik nog wat mocht vertellen over gesprekken die ik met andere vrouwen heb gehad die een soortgelijke ervaring hebben meegemaakt. Dat vond ze goed.

Ik vertelde o.a. over de freeze-reactie en het wellicht vochtig worden van de vagina tijdens een verkrachting en hoe vaak vrouwen zich hier voor schamen. En dat grofweg de helft van de vrouwen een gebeurtenis als deze zelf te boven komen maar dat therapie nodig is bij aanhoudende PTSS klachten. Ik lichtte dit toe en vertelde haar over de mogelijkheid van gesprekstherapie en wat EMDR inhoudt. Ze bedankte me voor ons gesprek.

Na dit meisje zag ik nog een andere jongen tijdens mijn spreekuur en toen ik om 16:30 klaar was en de wachtruimte voorbij liep zag ik het meisje nog zitten en opveren toen ze mij zag. Ze kwam naar mij toe. Ze vertelde: “Toen jij mij uit de wachtkamer haalde dacht ik, shit een man, weer zo’n klootzak. Maar ik ben zo blij dat je mij niet hebt veroordeeld dat ik toen met een onbekende man mee ben gegaan na het stappen, iets wat mijn ouders en vriendinnen wél hebben gedaan. En weet je, ik val op vrouwen en wilde het uit nieuwsgierigheid ook een keer proberen met een man….Het voelt goed dat jij als man over een andere man zegt dat hij de klootzak is en niet ik. Fijn dat je me laat inzien dat er dus tóch kerels, zoals jij, zijn wel degelijk deugen. Deze bevestiging had ik echt even nodig. Dank je wel hiervoor en dit wilde ik je nog graag persoonlijk zeggen.”

Dit is blog 3 in de White Ribbon-blogmarathon. Ook meebloggen tegen geweld tegen vrouwen? Kijk hier.

Ik ben een witte, heteroseksuele man, en vroeg twee maanden geleden of mijn leidinggevende mijn nagels wilde lakken. Zij is nagelstyliste, ze verft in de winter pinguïns en in de zomer plaid op haar nagels, ware kunststukjes op twee vierkante centimeter. Ik dacht altijd dat nagellak een soort verplichting was voor veel vrouwen. Maar toen mijn leidinggevende een half uur lang mijn handen en nagels verzorgde, voelde dat onverwacht intiem en zorgzaam. Het was voor mij een nieuwe manier van me verhouden tot mensen, mijn lichaam en mijzelf, misschien vergelijkbaar met massages.

Voor context: ik werk in Canada met plegers van huiselijk geweld, voornamelijk mannen. Deze plegers moeten twaalf weken lang groepen van 2,5 uur per week volgen. We praten in deze groepen over waarom ze geweld gebruiken en wat ze kunnen doen om dat te voorkomen. Veel van deze mannen hebben vrouwonvriendelijke ideeën, bijvoorbeeld over de taakverdeling in het huishouden. Maar ze hebben ook schadelijke ideeën over mannen, dat mannen mannelijk moeten zijn. Ze denken dat wij mannen altijd sterk moeten zijn in geest en lichaam en dus niet om hulp mogen vragen, kostwinner moeten zijn, en dat wij in huis de broek moeten dragen. Een likje verf op mijn vingers bedreigde mijn mannelijkheid, en om de een of andere reden ook de mannelijkheid van mijn cliënten. Dat vond ik raar, en daar wilde ik mee experimenteren.

Ik kreeg in mijn de reacties die ik verwachtte, maar dan minder intens. In deze groepen was de therapeutische relatie met mijn cliënten het belangrijkste instrument, omdat cliënten alleen luisteren wanneer ze mij vertrouwen. Door het lakken van mijn nagels werd dat vertrouwen beschadigd, sommige cliënten dachten zelfs dat ik hen voor gek probeerde te houden. Een paar cliënten schreeuwden letterlijk zodra ik binnenkwam: wtf Jan, what is that! Ik kon de groepsgesprekken niet starten zonder eerst toe te lichten waarom ik mijn nagels had gelakt, want mijn cliënten weigerden naar mij te luisteren als ik niet eerst vertelde waarom ik brak met ons gezamenlijke mannenprotocol. Ik gaf mijn cliënten twee redenen:

Mannen plegen het merendeel van het geweld in onze samenleving, en zij plegen dit geweld voornamelijk naar niet-mannen. Het was een belangrijk doel van mij om gender non-conformgedrag te normaliseren. Als witte man en professioneel therapeut ben ik niet snel het slachtoffer van geweld, helemaal niet van mijn eigen cliënten. Geweld is bijna altijd exclusief gericht op specifieke groepen, en ik behoor niet tot deze groepen. Dit zijn vrouwen, maar vooral mensen die de binaire scheiding tussen man en vrouw overschrijden, zoals transgender, intersekse, non-binair, enzovoort. Door zelf nagellak te dragen gaf ik een signaal dat gender non-conform gedrag normaal is, en misschien wordt het daardoor iets veiliger voor anderen wanneer zij gendernormen overschrijden.

Ten tweede, zo vertelde ik mijn groepen cliënten, vond ik het interessant om te zien hoe mensen reageren op een man met nagellak. Mijn naaste mannelijke collega kon de eerste twee dagen dat ik met nagellak rondliep niet ophouden met lachen. Hij wist zich niet goed raad met mijn keuze en het maakte hem intens ongemakkelijk. Hij verwerkte deze gevoelens van ongemak door de slappe lach te krijgen. Mannen leken mij ook minder graag een hand te geven, alsof mijn nagellak besmettelijk was. Een paar van mijn progressieve mannelijke vrienden zagen de nagellak direct, maar besloten er niet naar te vragen om er geen punt van te maken. Dit veroorzaakte een vrij dwaze situatie met deze vrienden. Mijn plan was net te doen alsof nagellak normaal was, dus ik voelde mij ongemakkelijk maar zei niks over de nagellak, en mijn vrienden voelden zich ook ongemakkelijk maar zeiden ook niets.

Toen ik een biertje met wat vrienden en hun vrienden deed, raakte ik kort aan de praat met een vriend van een vriend die ik nog nooit eerder had ontmoet. Hij vertelde dat hij mij herkende van eerder op de dag, op de markt. Een onbekende man met gelakte nagels is blijkbaar merkwaardig genoeg om te onthouden tussen duizenden andere mensen. Ik denk dat alle mannen direct merkten dat er met mannelijkheid werd gespeeld, en bijna iedereen kreeg er ongemakkelijke gevoelens van. Sommige mannen hadden ervaring met zulke gevoelens en deden hun best het te normaliseren zonder dat ik er iets voor hoefde te doen. Andere mannen, voornamelijk mijn cliënten, hadden mijn begeleiding nodig om hun emoties te begrijpen en dit te verwerken.

Nadat ik mijn cliënten mijn redenen voor de nagellak had uitgelegd, daagde ik ze expliciet uit. Ik vroeg ze of ze zich ongemakkelijk voelden en hoe ze met deze emoties omgingen in zichzelf. Hierdoor dwong ik ze om hun emoties serieus te nemen, te begrijpen en erop te reflecteren. Daarna sprak ik over hoe ze hun emoties in gedrag omzetten. Ik vroeg ze of ze mij anders zouden gaan behandelen, nu zij zich ongemakkelijk voelden door mijn nagellak. Het was spannend om deze gesprekken met mijn cliënten te voeren. Aan het einde van deze gesprekken begrepen mijn cliënten dat het hun verantwoordelijkheid was om hun eigen emoties te verwerken, en hun gedrag naar mij niet te veranderen vanwege hun gevoelens van ongemak.

Alle mannen steunden mijn keuze nagellak te dragen, inclusief mijn cliënten. Ik ben ervan overtuigd dat dit komt door mijn privilege, door wie ik ben en de situatie waarin ik deze gesprekken voerde. Ik hoefde niet stoer en sterk te zijn om als man te tellen, aangezien ik hoogopgeleid en wit ben, en overhemden draag. Mijn mannelijke credentials zijn niet gestoeld op mijn spieren of gedrag. Ik ben een academische expert op het gebied van mannelijkheid, en getraind om ongemakkelijke gesprekken te voeren over emoties en dat soort linkse gedoe. Gedurende de meest uitdagende gesprekken, met mijn cliënten, was ik de baas in de ruimte. Ik kon bijvoorbeeld mijn cliënten de groep uit sturen. Het voeren van deze gesprekken was mijn werk, ik werd ervoor betaald, en ik aangezien ik de baas was in de groep luisterden mijn cliënten naar mij. Maar ik zou er niet aan moeten denken om dit soort gesprekken constant te moeten voeren met familieleden, collega’s of vrienden van vrienden, zonder hiervoor betaald te worden of zonder de baas in de ruimte te zijn.

Ik voelde mij prima thuis met nagellak in de high-end koffiecafés, waar ik stempels verzamelde en mijn dagelijkse flat white dronk. Baristas reageerden niet op mijn nagels, of gaven complimentjes. Voornamelijk vrouwen in deze safe spaces namen expliciet de tijd om mij te steunen, waarbij ze vaak lichamelijk contact zochten door middel van een hand in de rug of op de schouder. Een gebaar van vertrouwen en solidariteit, een moment waarop ze mij vertelden dat ze mijn nagels heel mooi vonden. Gedurende de nagellakweek gebeurde dit meerdere keren per dag. Hiervoor en hierna was ik nooit met fysiek contact door een onbekende vrouw benaderd. Grappig was dat veel van deze vrouwen wat verwarring toonden over de adjectieven die ze gebruikten, zoals beautiful of cute, omdat die wellicht te vrouwelijk klonken voor mijn overig mannelijke uiterlijk. Ik voelde mij een beetje een bedrieger en een dief, omdat deze vrouwen energie staken in het ondersteunen van mijn gevoelens en zelfvertrouwen, terwijl dit slechts een experiment was en ik hier zelf voor koos. Ik heb een aantal non-binaire vrienden, die zich niet als man of vrouw identificeren. Voor hen was dit oude koek, en mijn nagellak maakte mij meer onderdeel van hun groep. Het was best fijn om eventjes niet als speciaal te worden gezien.

Ondanks al deze steun zou ik zelf geen nagellak naar een sollicitatiegesprek dragen, en ik zou me ongemakkelijk voelen om met nagellak bij de politie aangifte van een misdrijf te doen. Toen ik een Beyond Meat Burger bij de A&W haalde voelde ik alle ogen in mijn rug prikken, en begon de kassadame te stotteren toen ik mijn portemonnee pakte en ze mijn nagels zag. Ik voelde mij niet overal veilig en thuis, en dat was nieuw voor mij. Het was niet dat ik mij fysiek onveilig voelde, maar meer dat ik wist dat ik de vreemde eend in de bijt was, dat iedereen wist dat ik er was en dat iedereen mij bekeek. De enige keer dat ik iets vergelijkbaars had meegemaakt, was als projectcoördinator in India of als toerist in Zuid-Afrika, maar daar was ik anders omdat ik als “meer” werd gezien. Met nagellak was ik anders omdat ik “minder” was, tenminste, zo voelde het. En ik had ook zelf deze gevoelens. Vooral de eerste twee dagen voelden mijn handen niet als van mijzelf, zo vervreemd raakte ik door de nagellak. Mijn zelfbeeld als man werd ondermijnd, en ik voelde een lichte vorm van anxiety. Ik moest mijzelf er constant aan herinneren dat mijn waarde als man niet van mijn nagels afhing, en dat het ok was om mij soms ongemakkelijk te voelen. Omgaan met dit soort emoties vroeg om constante aandacht en energie. Ik was blij dat ik daar na een week mee kon ophouden en weer in de mannelijke box kon duiken, met mijn ongelakte nagels en mijn witte overhemden.

Ik heb gekozen voor een week van licht ongemak, dit maakt mij geen expert op het gebied van marginalisatie, micro-agressies, safe spaces, enzovoort. Het is wel mijn hoop dat dit bijdraagt aan mijn eigen begrip, en dat het mij leert om mijn eigen emoties beter te verwerken. Ik hoop ook dat het andere mannen daar ook mee helpt, en bovenal dat het een beetje meer veiligheid voor genderoverschrijdend gedrag creëert.

 

Dit is blog 1 in de White Ribbon Blogmarathon. Ook meebloggen tegen geweld tegen vrouwen? Kijk hier.

Het is 20 november, 23.11 uur. Net thuis van de opening van het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA). Met dit jaar als openingsfilm ‘Sunless Shawods’ van Mehrdad Oskouei, uit Iran. De film die ook op de 25 november wordt vertoond bij de opening van ‘Orange the World’ in Amsterdam, de internationale campagne van UN Women tegen het geweld tegen vrouwen.

In de documentaire volgen we het dagelijks leven van een groep jonge vrouwen, meisjes, die samen leven op een veilige plek, afgezonderd van een boze buitenwereld. Ze vullen hun dagen met spelletjes, met babykuikentjes, met de baby, een pop en met hun opleiding.

Deze jonge vrouwen zijn hier, vanwege het geweld van hun echtgenoten of vaders. Gaandeweg krijgen we stukje voor stukje hun verhalen mee. Zo vertelt een meisje hoe ze zichzelf dwong om als 12 jarige het huwelijk in te gaan, om te vluchten voor haar ouders, maar ze vraagt zich af hoe haar man nog zoveel erger kon zijn.

Een ander vertelt over die ene keer dat haar vader haar zo in elkaar sloeg, dat zij bebloed en met een gebroken been naar de politie ging, maar deze weigerden om haar aangifte op te nemen, lachten haar uit, om haar weer de straat op te schoppen. Haar vader had immers gelijk.

Een derde vertelt hoe haar moeder heeft geprobeerd om te scheiden, om zichzelf en haar kinderen te beschermen, maar haar man weigerde te tekenen, dus dat ging niet door.

Aan het geweld wordt in film weinig aandacht gegeven. Maar het werpt constant een schaduw over de film, een constante onzichtbare aanwezigheid. Verhalen die ik daardoor zelf verder ging invullen en me daardoor juist nog harder raakten.

De aandacht gaat naar hun dagelijks leven. Waarin zij zich afvragen hoe het zou zijn om weer op straat te lopen. Ze twijfelen of het leven buiten beter is.

Vanuit de zaal wens ik hen eigenlijk ook de veiligheid toe van het huis waar ze nu samen in wonen.

Tussendoor zien we videodagboeken die de jonge vrouwen hebben gemaakt. Ze spreken vol liefde tegen de echtgenoten of vaders die hen zoveel pijn hebben gedaan. Ze vergeven hen. Ze vertellen hoeveel zij hen missen. Maar vragen zich ook af waarom deze mannen zich zo gedroegen. Waarom al dat geweld? Waarom werden zij slechter behandeld dan beesten?

Een vraag die zij nooit meer kunnen stellen, omdat deze jonge vrouwen zijn opgesloten. Opgesloten voor de moord op hun vaders of hun echtgenoten.

In een samenleving die hen niet wilde beschermen, waren er gelukkig nog hun moeders die dat wel hebben geprobeerd.

Voor deze moeders zijn er ook videoboodschappen. En we zien de moeders deze boodschappen bekijken, vanuit de gevangenis, waar zij wachten op de doodstraf.

Een film waar ik met deze blog geen recht aan kan doen. Een film die voor mij niet zozeer iets over Iran vertelt. Want hoe zou het in Nederland zijn als we ons niet in zouden zetten met zoveel vrouwen en gelukkig ook steeds meer mannen om dit geweld te voorkomen, om hulp te bieden aan slachtoffers en hen een veilige plek te geven, zonder dat zij daarvoor eerst zelf een moord hoeven te plegen. Nu zit ik vooral met de vraag, wat zou er zijn gebeurd als deze vaders en echtgenoten, ooit waren aangesproken door andere mannen in hun omgeving? Hadden zij geholpen kunnen worden om weer die liefdevolle mannen te worden die ze ooit waren, de mannen waar de jonge vrouwen in hun videoboodschappen om rouwen, ook al hebben zij hen zelf vermoord…

Halverwege de jaren 80 publiceerde ik mijn eerste stukje over gender. Het was een bespreking van Gerda de Bruijn’s boek “Vrijen met een man, kan dat dan?” Ik vond het een sympathiek, mooi en praktisch boek. Mannen leren ‘blauw’ (instrumenteel, agency) te handelen en te voelen en vrouwen ‘roze’ (expressief, communion). Daarbij besteed je uit aan de andere sexe wat je zelf niet hebt kunnen/mogen ontwikkelen.

Dat leidt natuurlijk tot allerlei problemen in relaties. En het boek spitst zich toe op de sexuele relatie. Dat vond ik een mooi model, maar het ging me niet diep genoeg. Onder de aangeleerde eigenschappen en gedragingen zit immers nog je genderidentiteit. Dus het gaat dieper en is lastiger te veranderen.

Op dat moment was ik bezig aan een proefschrift over Nancy Chodorow. En zij liet zien dat een ‘traditionele’ rolverdeling (vader vooral bezig met betaalde arbeid, moeder vooral met de zorg) leidde tot ‘geslachtsspecifieke identiteiten’. Mannen met rigide egogrenzen en vrouwen met permeabele egogrenzen – om er een highlight uit te pikken. Genderverschillen kunnen dus deels herleid worden tot opvoeding, ontwikkeling, socialisatie, etc. Ondertussen woedde en woedt nog steeds het nature/nurturedebat.

Misschien zit het nóg wel dieper: biologische verschillen met wellicht een evolutionaire basis, andere hormoonspiegels, andere brein structuren, etc. Ik heb er altijd op gewezen dat geen orgaan zo complex en flexibel is als het menselijk brein, dat lichaam en psyche elkaar wederzijds beïnvloeden. En dat de verschillen tussen vrouwen onderling en mannen onderling groter zijn dan gemiddelde sexeverschillen. Met de vergrote zichtbaarheid van de transgender community is dit nog duidelijker geworden.

En waar sta ik nu? Hou je vast. Aan Eckhart Tolle ontleen ik het begrippenpaar: ‘form identity’ en ‘essence identity’. Je vormidentiteit is de meer oppervlakkige identiteit: je gedachten over jezelf, je gevoelens, en ook je lichaam en je lichamelijke ervaringen. De psycholoog-in-mij krijgt hier hoofpijn van. Want: op de eerste plaats is dit allemaal niet oppervlakkig. En op de tweede plaats: wat bestaat er anders dan: gedachten, gevoelens en lichaam? Niets, toch? Of?

“Essence identity” is volgens Tolle je diepste identiteit, de verticale dimensie, de stilte, de bron, de diepte, de verbondenheid. Dat is wie je eigenlijk bent. Dat kun je je realiseren op het moment dat het lawaai van je gedachten even ophoudt. Daar hoef je geen verhalen aan jezelf of over jezelf te vertellen. Dan ken je jezelf door jezelf te zijn. Mijn conclusie, en deze vind je ook in De Bhagavad Gītā en Dhammapada, maar ik haal nu een ander boek aan is: Op die plek “is geen man, geen vrouw, …”

Kortom, de ultieme deconstructie van gender/sexe.