If it were between countries, we’d call is a war.

If it were a disease, we’d call it an epidemic.

If it were an oil spill, we’d call it a disaster.

But it is happening to women,

and it’s just an everyday affair.

Bovenstaande tekst schreef Michael Kaufman in 1991. In november van dat jaar organiseerden Jack Layton, Ron Sluser en Michael Kaufman een mannenmars, met een wit lint als symbool voor hun strijd tegen geweld tegen vrouwen. De White Ribbon Campagne was geboren.

Aanleiding voor de mars was een massamoord specifiek gericht op vrouwen. Op 6 december 1989 stapte een man de École Polytechnique in Montreal, Canada binnen. Hij vermoorde 14 vrouwen en verwondde er 10. Zijn motief: vrouwenhaat. Vrouwen hebben geen recht om op deze school te zijn.

Michael Kaufman speelt ook nu nog een sleutelrol in de campagne.

 

Lezend in de blogs van deze White Robbon Campagne gaat bij mij de vraag weer knagen of we ons wel voldoende bezighouden met het bestrijden van geweld tegen vrouwen. De zoektocht naar onszelf als man en als mens – Be the human you wish to see in the world – is belangrijk en onmisbaar, maar waar blijft onze maatschappelijke strijd? Vormt die strijd tegen geweld tegen vrouwen niet al dertig jaar de kern van de White Ribbon Campagne? Onderschatten we niet het systematische geweld dat een groeiend aantal mannen afvuren op vrouwen én op mannen?

Ik realiseer me dat ik zelf deze blinde vlek ook lang had. Toen ik in 2012 begon aan een boek over de toekomst van de man luidde mijn werktitel: Lone wolves on a lost planet. Het startte bij wat ‘het jongensprobleem’ werd genoemd: jongens die op scholen lage cijfers halen, die de klas op stelten zetten, die uitvallen, zich te buiten gaan aan openbare geweldpleging of erger. Iets verder kijkend dan het schoolplein breed is, zag ik corruptie, machtsmisbruik, vriendjespolitiek, zelfverrijking, mishandeling, verkrachting, (massa)moord. Kortom, ik zag een mannenprobleem.

De hoofdstuktitels die ik destijds koos laten de richting van mijn gedachten lezen. Ik was optimistisch. In mijn visie loopt het oude vaderland van jongens en mannen – het patriarchaat – op zijn laatste benen. Het heeft de meeste mannen niets meer te bieden. Het is logisch dat mannen verdwalen, maar zodra mannen zich dat realiseren, zullen ze kiezen voor een nieuw vaderland, of beter een ouderland (m/v).

Als ik er nu weer naar kijk ziet de opzet er nog steeds gedegen uit. De massale onthullingen van seksuele misstanden die in 2017 de #MeToo-beweging in gang zetten versterken mijn gevoel dat het gedaan is met de patriarchale man. Maar ik miste een signaal: de enorme verbetenheid waarmee mannen zich vastklampen aan hun verloren wereld en van daaruit de aanval openen op vrouwen die in hun ogen de oorzaak zijn van hun treurige lot.

De manosphere

Voor deze mannen is er wél een andere optie dan de gelijkwaardigheid die ik voor ogen heb. Het is een optie waar veel, heel veel mannen hun nieuwe vaderland vinden: de manosphere. En, ja, ik vind nog altijd dat de reddingsboei van deze patriarchale oprisping zo lek is als een mandje, maar de voormannen van de manosphere weten er een aura van zeewaardigheid aan te geven, een antwoord op het verdriet, de angsten, de eenzaamheid, de boosheid en de vertwijfeling van veel (jonge) mannen. Daarbij maken ze veel slachtoffers, zowel onder vrouwen als mannen.

Wie gedetailleerd inzicht wil hebben wat we precies verstaan onder de manosphere, moet het boek Men who hate Women van Laura Bates lezen (The Guardian geeft een mooie introductie). Bates’ verhaal leidt de lezer langs de vele gezichten en gedragingen die deze vrouwenhaat laat zien, zowel online als offline.

Het gaat over incels, involuntairy celibates die boos zijn omdat vrouwen hun niet de seks geven waar zij recht op denken te hebben. Het gaat om pickup artists, die elkaar aanmoedigen om wildvreemde vrouwen aan te spreken en te ‘verleiden’ tot seks. Mannen die vrouwen alle rechten in de mannenwereld willen ontzeggen (men gowing their own way). Mannen die woedend zijn omdat het de schuld van vrouwen is dat ze … niet krijgen (je kunt van alles op de puntjes invullen). Mannen (trollen) die vrouwen op internet en in het dagelijkse leven bedreigen of aanvallen, als ze publiekelijk van zich laten horen of een prominente plaats innemen in de samenleving. Mannen die de haat en de woede van mannen uit de online manospere gebruiken om zelf – offline – voordeel te halen. Mannen die bang zijn voor (de macht van) vrouwen, bijvoorbeeld voor een valse beschuldiging van verkrachting.

Serieus en dodelijk

Wie denkt dat het hier gaat om een kleine groep weirdo’s, die zich ergens diep verborgen op het internet bevinden, vergist zich. Het gaat om een enorme roedel van ‘eenzame’ wolven op zoek naar een gemeenschap waar ze bij kunnen horen, die samenpakken en elkaar aanmoedigen om hun haat in steeds explicietere termen te verwoorden en om te zetten in daadwerkelijke actie. De verbindingen met de offline bovenwereld zijn talrijk, onder andere met invloedrijke personen. Trump is een schoolvoorbeeld hiervan maar zeker niet de enige. En de groep groeit razendsnel. In het hoofdstuk Men who don’t know they hate women werpt Bates een blik op de ronselcampagnes via internet, met name gericht op pubers.

Het idee dat deze wolven wel huilen maar niet bijten, klopt niet. De misogyne daden die hun voedingsbodem vinden in de manosphere vallen één-op-één onder de juridische definitie die de AIVD aan terrorisme geeft: “het plegen van gewelddaden met het oogmerk om de bevolking of een deel van de bevolking van een land vrees aan te jagen, dan wel een overheid of internationale organisatie te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, dan wel de fundamentele politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen” (bron: AIVD). En vrees aanjagen doen deze mannen, zowel online – van hatemail tot doodsbedreigingen – als offline – van grensoverschrijdend benaderen en aanrandingen tot verkrachtingen en (massa)moord.

Het gewelddadige en moorddadige karakter van de manosphere is legendarisch door de dodemansrit van Elliot Roger in Palo Alto, California. Roger had het expliciet gemunt op vrouwen. In een afscheidsvideo op YouTube zei hij: “I’ve been forced to endure an existence of loneliness, rejection and unfulfilled desires, all because girls have never been attracted to me. Girls gave their affection and sex and love to other men, never to me.” Hij was op dat moment 22 jaar. Roger werd de held van de manosphere. Het volgen van E.R., zoals hij op het internet genoemd wordt, is een heldendaad. En velen volgden E.R..

Twee routes

Zo biedt de manosphere jongens en mannen, naast de ‘natuurlijke’ route in de richting van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, een parallelle terroristische route die leidt tot toename van haat en geweld tegen vrouwen.

Betekent dit dat wij bij Emancipator met onze inzet op een meer menselijke man op de verkeerde weg zitten? ‘Nee, zeker niet’. We zullen het voorbeeld moeten blijven leven van de hele man. De man die zijn mannelijkheidsnormen onder de loep neemt en daar nieuwe mogelijkheden voor geluk in ontdekt. De man die zorgzaam is en arbeid en zorg deelt met vrouwen. De man die geweld afwijst en er tegen opstaat als andere mensen geweld plegen. De man die opkomt voor diversiteit. De man die opstaat tegen bestaande gendernormen in de samenleving.

Gelijktijdig zullen we ook de strijd aan moeten gaan met de manosphere. En dat wordt een stevig gevecht, dat zich met name op de kruising van de parallelle wegen afspeelt. Want daar nemen onschuldige en kwetsbare jongens en mannen de afslag naar de haat en het geweld. Er bestaat daarbij een duidelijk onderscheid tussen mannen die naar de incel-wereld toegetrokken worden vanuit hun kwetsbaarheid, angst, schaamte en ongeluk, en mannen die voor de incel-wereld kiezen met gewelddadige bedoelingen.

Strijd? Gevecht? Verliezen we dan niet de zachte mannelijkheid die we net aan het ontdekken en ontwikkelen zijn? Wederom luidt het antwoord ‘Nee’. Het wordt tijd om de kernhouding van de manosphere in het volle daglicht te ontmaskeren. En die kern is ‘vrouwenhaat’, niet meer en niet minder. We moeten politieke verontwaardiging veroorzaken, zodat er wetten en regels komen en terroristische acties als zodanig worden bestraft. We moeten maatschappelijk verzet mobiliseren. Maar bovenal moeten we de jongens en mannen die op de kruising staan, de warmte van een alternatieve mannengemeenschap aanbieden. We moeten laten zien dat een vrouwvijandige houding mannen niet helpt om van hun verdriet, angst, boosheid, eenzaamheid en vertwijfeling af te komen.

In het eerste deel van mijn blog benadrukte ik het belang voor mannen om zich uit te spreken tegen gendergerelateerd geweld en ander onrecht in de wereld. Dit vanuit de vraag wat voor man of mens jij wilt zijn. Iedereen kan wat doen. Iedereen MOET wat doen om deel van de oplossing te worden in plaats van deel van het probleem. In het tweede deel van mijn blog ga ik in op twee kwesties waarbij ook jij het verschil kunt maken.

Let’s talk about sex

Over de uitspraken van minister Slob over het afwijzen van homoseksualiteit op scholen is onlangs terecht veel ophef ontstaan. Maar enkele weken voordat hij al die commotie veroorzaakte, viel me een ander nieuwsbericht over Arie Slob op.² Ik las in het artikel dat hij van mening is dat reclames voor sekslijnen moeten verdwijnen. De minister vindt deze reclames op commerciële zenders onwenselijk. Er zit volgens hem een suggestie in ‘dat je op een bepaalde manier met vrouwen om kan gaan’, die hij niet steunt. Hij verwijst in zijn brief aan de Tweede Kamer naar de #MeToo-beweging van de laatste jaren en dat de nadruk nu moet liggen op ‘een zorgvuldige omgang met elkaar en elkaars seksualiteit’. Ik moet zeggen dat ik mij goed kan vinden in deze uitleg van Slob. Ware het niet dat ik er dwars doorheen kijk. Het is bewonderenswaardig dat hij in heel zijn brief woorden als ‘god’, ‘Christus’ en ‘de bijbel’ heeft kunnen vermijden. Hij problematiseert hier namelijk enkel en specifiek sekslijnreclames op televisie. Voor hem en een groot deel van zijn achterban zullen deze reclames waarschijnlijk als zondig worden ervaren. Tijdens het niets vermoedend zappen langs tv-zenders loop je zomaar ineens de kans om geconfronteerd te worden met een vrouw in Evakostuum. Het gevaar van onzedelijke buitenhuwelijkse gedachten ligt op de loer. Ik maak natuurlijk een grapje. Maar waar het wel om gaat is dat als je de problemen die hij in zijn brief benoemt wilt aanpakken, sekslijnreclames echt nog maar het topje van de ijsberg zijn. Daarnaast is het probleem natuurlijk niet opgelost, wanneer het niet meer zichtbaar is. Dat is hetzelfde als drugs of prostitutie verbieden en vervolgens beweren dat het niet meer bestaat of gebeurt. Bovendien vraag ik me af of minister Slob dan ook alle pornografische websites, tijdschriften en films wil verbieden? En als we toch bezig zijn, waarom niet meteen vrouwonvriendelijke rapteksten en muziekvideo’s? Een onbegonnen missie én een verkeerde aanpak, wat mij betreft.

Ik ben het met Slob eens dat veel pornografisch materiaal een totaal verkeerd beeld schetst van seks en seksualiteit. Dit geldt voor mannen en al helemaal voor vrouwen en vrouwelijke seksualiteit. Porno is meestal gericht op en wordt veel bekeken door mannen. Het herhaalt, net als vele andere beeldproducten, een klein aantal thema’s in een oneindig aantal variaties. De meest voorkomende thema’s zijn ideeën zoals dat seks zonder relatie of emotionele band altijd fijn is, verbale toestemming niet nodig is, vrouwen altijd van seks genieten, zelfs als ze eerst ‘nee’ zeggen of als het tegen hun wil gebeurt, en dat iedereen altijd klaar is voor seks. Ook komt de objectivering en vernedering van vrouwen vaak voor en wordt er in sommige gevallen een verband gelegd tussen seksueel genot en geweld. Deze thema’s weerspiegelen maatschappelijke mannelijkheidsnormen zoals o.a. dominantie, een gebrek aan emoties, het gebruiken van geweld als het nodig is, de dubbele seksuele moraal en minachting voor vrouwen en vrouwelijkheid.³ Kinderen worden op internet vaak al op jonge leeftijd geconfronteerd met dit soort beelden en door telkens diezelfde thema’s te zien, bestaat het gevaar dat ze gaan denken dat het waarheid is en zullen ze zich er ook naar gaan gedragen. Maar het zijn niet alleen jongens en mannen die door het kijken van porno beïnvloed worden. Ook meiden en vrouwen kunnen beïnvloed worden door deze beelden waarin het genot van mannen centraal staat en vrouwen enkel het onderdanige middel daartoe zijn. Over het feit dat porno schadelijk kan zijn, bestaat dus geen twijfel.

Ik zeg ‘kan zijn’, omdat er wel degelijk iets kan worden gedaan hiertegen. Niet zoals Slob bepleit door het verbieden van pornografisch materiaal, maar door goede seksuele voorlichting te geven aan kinderen vanaf een jonge leeftijd. Hierin dienen thema’s als toestemming, gelijkwaardigheid, eigen grenzen, respect, veiligheid, genot en seksuele diversiteit helder te worden uitgelegd en openlijk en uitvoerig bespreekbaar zijn, zonder uitzonderingen. Het is belangrijk om ‘met’ en niet ‘tegen’ jongeren te praten. Goede seksuele voorlichting is een proces waarbij openheid en het opbouwen van vertrouwen van belang zijn, dus het volstaat niet om simpelweg een lesje af te draaien. Eerder dit jaar bleek uit onderzoek dat een op de vijf jonge mannen tussen de 16 en 35 jaar oud vindt dat het een ‘verzachtende omstandigheid voor verkrachting’ is als een vrouw níet nadrukkelijk ‘nee’ zegt.⁴ Hier valt dus nog heel veel te winnen en het moet anno 2020 echt eens uit de taboesfeer. Let’s talk about sex! Momenteel heeft stichting Rutgers hierover een petitie geopend. Het zou mooi zijn als zoveel mogelijk mannen deze ondertekenen. En bedenk bij jezelf wat je nog meer kunt doen. Heb je zelf een jonge zoon? Werk je met jongens? Praat met ze over seksualiteit en grenzen. En spreek jij ook andere mannen aan als zij denigrerend en objectiverend praten over meiden en vrouwen? Doorbreek de cirkel van (seksueel) geweld! Teken de petitie van Rutgers.

De loser die niet kan verliezen

Een ander voorbeeld dat misschien voor de hand ligt maar dat ik ook zeker wil benoemen, is de huidige situatie met Donald Trump en politiek populisme. Tegen culturele progressie is helaas altijd veel weerstand, zeker vanuit degenen die hun macht en bezit bedreigd zien. Leiders als Trump en Bolsonaro lopen weg van alle verantwoordelijkheid om ongelijkheid te bestrijden en misstanden op te lossen. Het zijn machomannen die met gebalde vuisten en oorlogstaal bezigend, een spoor van vernieling achterlaten. Zij beschouwen macht en geld als enige succesfactor in het leven. Achter dit soort leiders staat vaak een heel leger van zelfverklaarde “mannenrechtenactivisten”, die slachtoffer zijn geworden van een falend patriarchaal systeem, waarvoor ze vrouwen en het feminisme de schuld geven in plaats van de hand in eigen boezem te steken. Dat is niet verassend want één van de traditionele mannelijkheidsnormen is immers om nooit je kwetsbaarheid te tonen en toe te geven dat je hebt gefaald, laat staan dat je daar zélf schuldig aan bent. Falen is hetzelfde als verliezen, en mannen moeten altijd winnaar zijn. Trump is daar het perfecte voorbeeld van. Toen hij besmet was met het coronavirus werd hij naar een militair ziekenhuis afgevoerd en sprak zijn zoon over hem als ‘warrior’ die dapper vocht tegen het virus. Na zijn ziekenhuisopname verkondigde hij dat het virus niets voorstelt en dat hij gezonder was dan ooit. Nu hij de verkiezingsstrijd heeft verloren van de nieuwe president Biden, kan hij dat niet toegeven. Hij mag geen verliezer zijn, hij kan geen verliezer zijn en hij zál geen verliezer zijn. Als je het mij vraagt is het een beschamende vertoning van een wanhopige loser.

In de strijd die mannen dagelijks voeren om ‘on top’ te blijven en waar Trump zo’n goed voorbeeld van is, mogen zij nooit iets van menselijke twijfels, onzekerheden of angsten laten zien. Dat kan volgens de geldende norm voor mannen en mannelijkheid namelijk worden opgevat als zwakte. En een zwakke man is een loser. En dus géén winnaar; de cirkel is rond. Het is een onmogelijke, uitputtende en onophoudelijke taak voor mannen om hun “mannelijkheid” te bewijzen, wat dat ook moge betekenen. Deze incapabele ‘toxic masculeaders’ doen er alles aan om positieve verandering in de wereld tegen te houden en daarmee hun eigen bevoorrechte positie veilig te stellen. Het liefst zouden ze terug willen in de tijd naar een wereld van rassen- en seksesegregatie, al zullen veel van hen dit niet hardop durven uitspreken. Maar hun angst voor alles wat hun machtspositie in gevaar zou kunnen brengen, hun onwil om welvaart te delen en hun ongegronde superioriteitsgevoelens weten ze goed in te zetten als wapens in de politieke strijd. Het zijn deze onderbuikgevoelens die ze projecteren op doorsnee burgers om ook bij hen angst, verdeeldheid en haat te zaaien. En zo is iedere verkiezingsbelofte al bij voorbaat een leugen want als een politieke partij floreert bij verdeeldheid, haat en andere negatieve sentimenten, dan zullen toestanden nooit verbeteren maar eerder verslechteren wanneer zo’n partij meer macht krijgt. Hoe groter de onrust, hoe meer stemmen ze krijgen. Ze hebben dus geen enkel belang of motivatie om de wereld te verbeteren. Ze hebben zelfs vaak niet eens de ambitie om daadwerkelijk te regeren, omdat ze vanuit de oppositie veilig kunnen blijven volhouden dat ze alles beter weten, zonder het gevaar te lopen om door de mand te vallen. Waarom zou je dan nog de moeite doen om een partijprogramma te schrijven dat langer is dan 1 A4tje? Ik raad aan om komend jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart te gaan stemmen op een partij die qua idealen in het verlengde ligt van de man/de mens die jij wilt zijn. Lees je in, verdiep je en kom in actie!

De man die ik wil zijn

Mijn blog is inmiddels al wél wat langer dan 1 A4tje en ik hoop dat het genoeg stof biedt tot nadenken in de zoektocht naar de man die je wilt zijn en wat je kunt doen om die man te zijn. Laat ik eindigen met mijn eigen antwoord op die vraag. Ik wil een man zijn die zich blijft uitspreken tegen geweld, seksisme, racisme, homohaat en ander onrecht in de wereld. Een man die een voorbeeld is voor jongens, praat met andere mannen over de noodzaak van zorgzame mannelijkheid en gendergelijkheid als voorwaarde voor ieders geluk, luistert naar en leert van vrouwen, is niet bang om kwetsbaarheid te tonen, durft hulp te vragen als dat nodig is en neemt zijn verantwoordelijkheid om een betere wereld achter te laten voor toekomstige generaties. Aletta Jacobs vatte het prachtig samen: “Fighting for what’s right makes life worth living”.⁵ De grote uitdaging voor ons als mannen en als mensen ligt volgens mij in het niet langer benadrukken van verschillen en in plaats daarvan onze focus te richten op wat ons als mensen verbindt. En daarvoor zijn zorgzaamheid, inlevingsvermogen en samenwerking cruciaal. We willen tenslotte allemaal hetzelfde en zijn allemaal gelijk. Daar moeten we de samenleving dan ook op inrichten. Gelijk zijn, is gelukkig zijn. En geluk vermenigvuldigt als je het deelt. Het klinkt zo simpel en daardoor bijna naïef-idealistisch. Er staat ons nog zo ontzettend veel te doen. Maar iedereen kan wat doen en zijn steentje bijdragen. Mijn tip is daarom om jezelf die belangrijke vragen te blijven stellen. In wat voor wereld wil jij leven? Wat doe jij zelf om aan die wereld bij te dragen? Wat zou jij anders of beter willen doen? Wat voor man/vader/echtgenoot/vriend/broer/versierder/mens wil jij zijn? Als we onszelf deze kritische vragen blijven stellen en ernaar gaan leven, en steeds meer mannen zover krijgen om aan te sluiten en in actie te komen, dan gaan we echt vooruit. De beweging zal van kringen in het water dan uiteindelijk een golf vormen. En dan heb ik het niet over een nieuwe coronagolf, maar een feministische golf. Of je het dan de derde, vierde of zelfs vijfde feministische golf wilt noemen, maakt niet uit. Maar sta op, spreek je uit, wijk af van de norm, wees de verandering, draag die uit, vind bondgenoten, verenig je, en laat het dit keer dan een ‘feministische tsunami’ worden. Het is hoog tijd.

Bronnen:

2. Minister Slob wil reclames voor sekslijnen verbieden, Mulligen van R., Nederlands Dagblad, 20 oktober 2020

3. Is Masculinity Toxic?, Smiler, A., 2019

4. Driekwart Nederlanders: seks zonder instemming is verkrachting, RTL Nieuws, 29 juni 2020

5. Aletta Jacobs op een briefkaart naar een goede vriendin, 1921

 

In mei van dit jaar las ik dat Joe Biden zich in het begin van zijn carriere (jaren 90) ook schuldig zou hebben gemaakt aan sexueel grensoverschrijdend gedrag. Oud-medewerkers kwamen met beschuldigingen waarbij ene Tara Reade het meest uitgesproken was. Ze werd gesteund door vrouwen die iets vergelijkbaars met hem hadden meegemaakt.

De reactie van Joe was, zo voorspelbaar, ontkennend in eerste instantie. Weer ging het om wat er wel of niet bewezen kon worden. Er zou een onderzoek komen. De afloop daarvan ken ik helaas niet.

Ik had gehoopt dat Joe Biden, iemand die dit gedrag anno 2020 van anderen duidelijk zou veroordelen, met een andere reactie zou komen.

Als ik Joe Biden was……………

Zou ik zeggen dat ik, terugkijkend op die gebeurtenis, me ontzettend schaam. De benadering van die vrouwelijke collega was volstrekt afkeurenswaardig en veroordeel ik nu voor 100 procent. Ik moet blind geweest zijn voor wat ik bij haar aanrichtte, terwijl ik me volledig liet lijden door mijn sexuele driften. Signalen die ik bij haar dacht op te pikken, dat ze me wel leuk vond, interpreteerde ik als een vrijbrief om me aan haar op te dringen.

Ik denk daarvan te hebben geleerd, ook al blafte ik haar af na die afwijzing. Want ze liet me niet mijn gang gaan. Voor mannen is één van de grootste angsten afgewezen te worden door een vrouw. Ter vergelijking, voor vrouwen is de grootste angst dat ze door hem zal worden vermoord.

Mijn schuldbekentenis mag mannen helpen om onder ogen te zien dat dit grensoverschrijdend gedrag niet goed te praten is. Ik maak nu hier excuses voor mijn misstap. Het spijt me vreselijk wat ik heb gedaan.

Met mijn excuses hoop ik tevens alle mannen een dienst te bewijzen. Ik nodig jullie uit om je gedrag te onderzoeken en ook de beweging te maken en je te verontschuldigen tegenover wie je je grensoverschrijdend hebt gedragen. Wacht niet tot ze naar jou toekomt!

Joe

Dit is blog 8 in de White Ribbon-blogmarathon. Ook meebloggen tegen geweld tegen vrouwen? Kijk hier.

Wij worden omringd door beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid. En we moeten ons hiertoe verhouden, daar ontkomt niemand aan. Op de middelbare school, het Stony Boni in Utrecht, moest ik als brugklasser vertalen: “only girls keep diaries”. Ik durfde niet te zeggen: “hé, kom op, ik houd ook een dagboek bij.” Misschien toch (nog?) geen echte man? Een paar jaar later ging ik bollen pellen in het Westland, om wat bij te verdienen. “Jij zit als en meisje”, kreeg ik daar te horen. Ik vraag het nu nog wel eens aan mijn studenten: “hoe zit een meisje/jongen”? Meisjes beslist niet benen wijd, jongens juist weer wel.

Toen ik een keer de ramen aan het lappen was, zei mijn buurman: “Ze heeft je d’r wel onder hè?!” Met andere woorden: een man die huishoudelijk werk doet, zit onder de plak bij zijn vrouw.

Nog weer wat later startte mijn grote onderzoek naar ‘zorgende vaders’. Soms riep dit weerstand op: ‘…Een vrouw in mannenkleren… Het verschijnsel Duindam houdt ons alert: willen vrouwen dat soort mannen eigenlijk wel?‘, zo vroeg Malou van Hintum zich af in De Volkskrant. Vaak morrelde ik aan de traditionele patronen tussen vrouwen en mannen en ging daarover het debat aan, bijvoorbeeld in mijn boek “Ruimte voor mannen”. Dat riep heftige reacties op in de ‘kwaliteitskranten’ Volkskrant en NRC-Handelsblad. De Volkskrant had een absurd stukje met de term “stijve pik” in de kop (op niets gebaseerd, komt nergens voor in mijn boek) en in de NRC maakte Youp van ’t Hek het nog bonter:

“Donderdag werd ik wakker en las in mijn ochtendblad een verhaal over de presentatie van een boek met de titel Ruimte voor mannen. De doop was gevierd met een soort congresje in Utrecht en hier waren allemaal knuffelende en recht op de bek zoenende mannen op af gekomen. Het waren vooral mannen in een crisis. (..) Er komt niet één kneus op z’n zielepotencongres af, nee de hele Lutherse kerk in Utrecht is afgeladen met deze tragische twijfelmutsen. …”

Dit hele verhaal sluit van ’t Hek dan nog af het voorstel de desbetreffende plek in brand te steken… Te veel wrikken aan oude manbeelden roept blijkbaar nog steeds angst op, in het bijzonder homofobie.

Er werden echter niet alleen negatieve ‘labels’ aan me gehangen, ook positieve. Minister Plasterk nomineerde me voor de Moderne Man Prijs. De Amsterdamse socioloog Cas Wouters noemde me ‘het boegbeeld van de mannenbeweging”. En in de Opzij eindige ik op de tweede plaatst als Nederlands “voorbeeldman” .

Kortom, hoe willen anderen dat je (als man) bent, hoe verhoud je je hiertoe, wat wil je zelf?

Ooit interviewde ik prof. Dr. Rosi Braidotti hierover en zij zei:

“ .. I recognize myself as woman in the cultural production of all the stereotypes, and all the notions that have been associated to women. I know that in my experience I more or less crossed over the stereotypes, I live with them, I tolerate or resist them, I criticize them. Those images of women have a direct relationship to me, the “empirical woman”, in my everyday life. ..”

Mooi gezegd, zo leef ik ook met beelden van mannelijkheid. Soms probeer ik ze te veranderen, te weerleggen: mannen kunnen, vanzelfsprekend, ook voor kinderen zorgen, etc. Dit is niet alleen theorie voor mij, ik heb altijd parttime gewerkt om samen voor onze dochters te kunnen zorgen. Net zoals we nu elke week een dag voor onze kleinzoon mogen zorgen.

En aan de universiteit zijn gender, emancipatie, homofobie, geweld tegen vrouwen, vaste onderdelen in mijn lesprogramma. Net zoals islamofobie overigens.

“The cultural production of stereotypes”, zoals Braidotti ze noemt kunnen ons in de greep houden, ons een repertoire aan gedachten, gevoelens en gedrag voorschrijven. Dan worden we hierdoor als het ware gehypnotiseerd. Dan zijn we ‘cultural dopes’, een woord dat de socioloog Garfinkel verzon.

Door werk aan de ideeën, stereotypen, ‘discoursen’ over mannen kunnen we meer ruimte scheppen voor mannen, vrouwen en kinderen. Dat kan nooit alleen achter je laptop, door een tweet, of door je naam onder een petitie. Je moet dit (voor)leven. Dus niet alleen de discussie aangaan, ook rustig laten zien dat het kan, dat het werkt.

Eigenlijk zie ik het als een ‘tweetrapsraket’. De eerste trap is: laten zien dat de standaardverhalen over mannen onjuist, of eenzijdig zijn. Dat er allerlei andere verhalen en levens voor mannen mogelijk zijn: de zorgende vader, balletdanser, kapper, etc. De tweede trap gaat nog veel verder: niet zozeer een ander verhaal, maar uit alle (gender) verhalen stappen.

Wie ben ik? Een mens, net zoals jij.

In Die Zauberflöte, de opera van Mozart, ben ik altijd even ontroerd bij deze scene:

TAMINO: Sag mir, du lustiger Freund, wer du seyst?

PAPAGENO: Wer ich bin? Dumme Frage! Ein Mensch, wie du.